Window of Tolerance (WoT)

Dan Siegel (1999) en Pat Ogden (2000) hebben een model gemaakt dat heel hanteerbaar is om te kijken naar stressniveaus: The Window of Tolerance (WoT). Hieronder leg ik uit hoe ik daar in verband met trauma tegen aan kijk.

Dit doe ik aan de hand van het Window of Tolerance (WoT) model van Dan Siegel (1999) en Pat Ogden (2000). In het Nederlands zou je het ‘Tolerantie-raam’ kunnen noemen.

Basis Window of Tolerance

Ieder heeft een soort basis-tolerantie niveau: als er iets gebeurt, kun je er normaal mee om gaan, zonder in de stress te schieten. En we kennen het allemaal dat we soms helemaal in de stress kunnen schieten. De reactie kan dan heel geagiteerd zijn of heel erg teruggetrokken.

• De geagiteerde reactie heet Hyper-arousal, ik zal het Oververhitting noemen.
• De teruggetrokken reactie heet Hypo-arousal, ik zal het Onderkoeling noemen.

De Oververhitting (hyper-arousal)

Deze kan zich uiten als:

• druk doen, bezig blijven
• kwaad worden
• angst
• impulsiviteit
• zelfdestructief
• uitermate angstig
• reactief

De Onderkoeling (hypo-arousal)

Deze kan zich uiten als:

• moe worden, gaan slapen
• hoofdpijn krijgen
• hulpeloosheid
• schaamte
• depressie
• leeg, dood van binnen
• verlamd door angst
• verdoofd lichaam
• lusteloos
• afgestompt
• alles is teveel

Optimale Tolerantie

En het stuk ertussenin: het optimale tolerantie niveau is:

• in controle, capabel besluitvaardig
• nieuwsgierig, betrokken, geïnteresseerd
• alert, open geest, in staat om helder te denken
• beheerst kalm ontspannen, rustig
• vertrouwen in jezelf en in je eigen capaciteiten
• gecentreerd, in staat om actief ipv passief te reageren
• in staat om je aandacht op iets te richten, je te concentreren en afleidingen te negeren
• competent, in staat om uitdagingen het hoofd te bieden
• goede relaties kunnen onderhouden
• oogcontact maken
• plannen voor de toekomst
• emotionele gewaarwording
• je voelt je veilig en zeker in je lichaam

Het liefst zit je natuurlijk in je Optimale Tolerantie niveau. Het kan ook zijn dat je heel vertrouwd bent in de boven of onder zone.

Het kan ook dat je heen en weer schiet tussen boven en onder: Iemand zegt iets tegen je wat verkeerd wordt opgevat, je schiet in de stress en reageert boos (Oververhitting), nadat je een tijdje boos bent rond gestampt wordt je heel moe en gaat stil in een hoekje zitten of kruipt in bed (Onderkoeling), tot je weer zat bent van het nietsdoen en jezelf weer zo opwerkt dat je doorschiet en weer in een Doe-stand gaat en prompt het hele huis gaat schoonmaken/schilderen of zo (Oververhitting).

En het kan ook dat je na even boos te worden, je weer zakt in je stressniveau en na 10 minuten gewoon een goed gesprek kan hebben waarom je nu zo kwaad werd en wat er gebeurde. Je bent weer gewoon in controle en nieuwsgierig en bereid het contact weer aan te gaan. Je zit weer in je optimale tolerantie raam.

Connectie met het model van Franz Ruppert

De Oververhitting en de Onderkoeling zijn in het model van Franz Ruppert Trauma triggers en de Overlevingsstrategieën.

Het Optimale Tolerantie gebied is in het model van Franz Ruppert je Gezonde stuk.

Het model van Franz Ruppert heb ik in een ander item uitgelegd: Model Franz Ruppert.

Vernauwd Window of Tolerance

Als je heftige dingen meemaakt reageer je sneller op gebeurtenissen. Ze komen heftiger binnen. Dan vernauwd je Tolerantie-raam. Je raakt eerder geprikkeld en schiet veel sneller in de Oververhitting of de Onderkoeling. Het is veel moeilijker om jezelf te reguleren, je bent steeds meer bezig met Overleven in plaats van met Leven.

Gebeurtenissen die dit kunnen veroorzaken kunnen korte gebeurtenissen zijn als bv een auto-ongeluk, plotseling overlijden of verlies van een dierbare, verlies van een baan. Het kunnen ook langdurige gebeurtenissen zijn als opgroeien in een gezin waar je niet ‘welkom’ bent, er is nooit tijd voor je, of je ouders zitten te veel vast in hun eigen ‘ding’ waardoor jij je op je ouders gaat richten en niet op jezelf, of in een relatie die gewelddadig (psychisch en/of fysiek), of in werk waar je geen erkenning krijgt en dingen moet doen die tegen jouw gevoel in gaan. Dit gebeurt ook als je in een burn-out terecht komt.

Met de Corona pandemie gebeurt iets soortgelijks: ineens MAG je niet meer doen wat je graag wilt, Je MOET binnen blijven, je MOET op afstand blijven, mondkapjes dragen, en vooral ook wordt de angst aangewakkerd.

Hierdoor kunnen veel oude patronen wakker geschud worden, of oude trauma’s herleefd.

Wat gebeurt is dat de onder- en boven-grens van je optimale tolerantie niveau dichter bij elkaar komen en je minder speelruimte hebt in je stressniveau. Je raakt eerder overprikkeld en reageert daar dan op met een Oververhittings- of Onderkoelings-reactie.

Gelukkig zijn er methoden om je vernauwde Tolerantie-raam weer op te rekken.

Verbreden van je Window of Tolerance

Door nieuwsgierig te zijn/worden naar jezelf kom je in een iets andere modus. Dan ben je minder oordelend en meer beschouwend. Dan kun je naar jezelf leren kijken: wat gebeurt er nu? Wat doe ik, wat heeft dit getriggerd en wat is mijn reactie.

Dit is een vorm van mindfulness. Aandacht naar jezelf, lichaamsgewaarwording.

Langzaam leren gewaar te worden van jezelf. En vriendelijk, niet veroordelend, te worden naar jezelf helpt om je tolerantieraam op te rekken.

Manieren om hier mee aan de slag te gaan zijn ademhalingsoefeningen, chi-gong oefeningen, klop oefeningen en meer.

Met onder andere traumatherapie kun je nog verdere stappen zetten door te zien dat je overlevingsstrategieën er niet voor niets zijn, ze nodig geweest zijn om te zijn waar je nu bent. Ze hebben je kwetsbare/gekwetste delen beschermd.

En de overlevingsstrategieën zien niet dat je nu minder kwetsbaar bent. Je bent niet meer het kleine kind van toen. Je bent niet meer in de situatie van toen. En in het hier en nu heb je de keuze om het anders te doen.

-- It is not the load that breaks you, it is the way you carry it. -- C.S. Lewis

Werken met trauma

In het werken met trauma is het de bedoeling dat degene die werkt niet zodanig in de stress schiet dat werken niet meer mogelijk is: alle luiken zijn dan gesloten.We werken echter wel net op de rand van het Optimale tolerantie gebied, immers we willen de grens wat oprekken, dus werk je op de grens.

Het kan dus dat je even in de stress schiet, echter het is niet de bedoeling dat je hier in blijft. In de begeleiding is het de bedoeling dat je stress-delen met je gezonde-delen contact maken waardoor je makkelijker kunt reguleren.

• hierin kun je gezond werken
• hoeveel rek hierin zit, is afhankelijk van je eigen geschiedenis
• met mindfulness en therapie kun je dit raam oprekken
• bij stress verkleint het en kom je eerder in de boven/onder zone terecht

Dus werken aan jezelf is spannend, soms heel spannend, maar niet tè spannend. Zolang je in je optimale tolerantieniveau zit, kun je aangeven waar het tè spannend wordt en waar op dat moment dus gewerkt kan worden tot waar dat voor jou mogelijk is.

Hiermee wordt jij meer bewust van wat jij kan, wilt en doet, en daarmee verkrijg je meer autonomie.

Een goede begeleider houdt hier rekening mee.